(Dit artikel is eerder verschenen in de NVOX quantum special, april 2025)
Spellen, proefjes en simulaties, mooie manieren om leerlingen te motiveren voor de lesstof. Tentoonstellingen en musea blijken eveneens effectieve methoden om interesse te wekken. In 2024 stond ik, samen met andere onderzoekers, op het Lowlands-festival met een tentoonstelling over quantummechanica en quantumtechnologie. Meer dan 800 festivalgangers bezochten de tentoonstelling en leerden meer over deze fascinerende onderwerpen.
De tentoonstelling die we presenteerden op Lowlands is ontwikkeld door het Institute for Quantum Computing van de Universiteit van Waterloo in Canada. Deze bestaat uit veertien panelen met teksten, video’s en een digitale simulatie van het beroemde tweespletenexperiment. Op deze manier krijgen bezoekers een laagdrempelige kennismaking met quantumtechnologieën, hoe deze werken en welke toepassingen er mogelijk zijn.
Onderzoek
Naast het overbrengen van kennis over quantumtechnologie onderzochten we welk effect de tentoonstelling had op de bezoekers van Lowlands. Hiervoor hebben we de interesse, het zelfvertrouwen in de eigen kennis en de houding van bezoekers vóór en na de tentoonstelling gemeten. Bezoekers vulden voor en na een bezoek aan de tentoonstelling een korte vragenlijst in. Hierbij moesten ze bij verschillende stellingen aangeven in hoeverre deze op hen van toepassing was. Zo konden wij zien in hoeverre de tentoonstelling effect had op de bezoekers.
Verwachte en onverwachte effecten
De grootste effecten van de tentoonstelling werden gevonden op het zelfvertrouwen in de eigen kennis en de interesse van de bezoekers. Het gemiddelde zelfvertrouwen steeg sterk. Waar mensen voor het bezoeken van de tentoonstelling vaak invulden dat ze geen vertrouwen hadden in hun quantumkennis dachten ze achteraf meer over quantum te weten. Deze stijging laat zien dat de bezoekers succeservaringen hebben meegemaakt bij de tentoonstelling. Deze succeservaringen zouden ervoor kunnen zorgen dat de bezoekers achteraf sterker gemotiveerd zijn om meer op te zoeken over quantummechanica en quantumtechnologieën.
Hoewel het zelfvertrouwen in de eigen kennis toenam door het bezoeken van de tentoonstelling, bleek de interesse in quantum juist af te nemen. Dat was een onverwacht resultaat. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat quantum nog steeds wordt gezien als een erg moeilijk onderwerp, waardoor mensen minder geneigd zijn om er meer over te willen weten. Daarnaast zou het kunnen zijn dat quantum minder mysterieus is geworden voor de bezoekers. Hierdoor zouden quantummechanica en -technologie hun aantrekkingskracht verliezen.
Als laatste hebben we de houding gemeten van de bezoekers: zijn ze overwegend positief of negatief? Over het algemeen hadden de bezoekers een neutrale mening over quantumtechnologie, wat nauwelijks veranderde door tentoonstelling. Dit is natuurlijk niet gek: het veranderen van iemands houding heeft langer de tijd nodig. Het is interessant dat bezoekers na de tentoonstelling iets positiever waren over quantumtechnologieën, maar zich ook meer zorgen maakten over de impact van quantumtechnologieën op cyberveiligheid.
Conclusie
Met dit onderzoek hopen we het effect van communicatie over quantumtechnologie beter in kaart te brengen en die communicatie te verbeteren. Onze resultaten wijzen op de noodzaak van duidelijke en toegankelijke uitleg die bezoekers prikkelt om verder te zoeken. Ook laten onze resultaten zien dat dit soort buitenschoolse activiteiten goede mogelijkheden zijn om succeservaringen mee te brengen met meer motivatie voor natuurkunde als gevolg.
Dankwoord
Voor het onderzoek uit dit artikel werk ik samen met dr.ir. Julia Cramer, dr. Sanne Willems en Sanne Romp. Het onderzoek wordt gefinancierd door Quantum Delta NL.
